De Carlos Valle a Isaac Díaz Pardo
 |
| Isaac Díaz Pardo xunto a unha obra súa (foto de Vítor Mejuto) |
SEMPRE ISAAC
Coñecín a Isaac Díaz Pardo nos anos
setenta da pasada centuria, na miña etapa de estudiante universitario en
Santiago de Compostela. Por razóns profesionais primeiro, por lazos fortes de
amizade despois, mantiven con el unha estreita relación durante practicamente
catro décadas. Uníannos, malia a diferencia xeracional entre nós, intereses
comúns no ámbito da Cultura en xeral, non só no sector,máis restrinxido,da de
carácter histórico-artístico. Cada un no seu territorio profesional e por
motivos diferentes no seu arranque, idénticos, sen embargo, na súa esencia e
fundamentos, ocupabámonos e preocupabámonos pola nosa memoria
histórico-artística, fose a do pasado máis ou menos remoto, fose a de tempos
máis recentes, en boa medida autobiográficos no seu caso.
Castelao, parte incuestionable da súa
paisaxe vital, pois tivo relación persoal con el, motivou moitas e moi diversas
conversacións entre nós. Foi Isaac unha das primeiras persoas que soubo por
min, en maio de 1999, tras localizar en Chile a primeira, que existían dúas
versións manuscritas da única obra teatral concibida polo rianxeiro, Os vellos non deben de namorarse. Cada
vez que nos encontrábamos, con tenacidade, sistematicamente, insistíame en que
buscase os orixinais do Álbum Nós.El,
como tantos outros, estaba convencido de que debían acharse “ocultos” entre os
materiais, diversos e moi valiosos, que conformaban a doazón testamentaria de
Francisco Javier Sánchez Cantón ao Museo de Pontevedra da súa biblioteca e do
seu arquivo persoais, unha e o outro de capital significación tanto para a
Cultura galega como para a española do seu tempo.
Só
había un argumento, repetidamente desmentido, sen embargo, polo Museo de
Pontevedra, para pensar que esa localización na que el tanto insistía era
posible: Sánchez Cantón, daquela íntimo amigo de Castelao (era unha das poucas
persoas que se permitía dirixirse a el, como o revela o seu epistolario, co
sobrenome familiar de Cervela), foi
quen, en Madrid e en 1931,na moi recoñecida imprenta Hauser y Menet,coidou con esmero, ao pé do prelo, de todo o proceso
de impresión do Álbum Nós. Este
feito, ben documentado e moi ponderado,mesmo enxalzado, polo mimo co que
Sánchez-Cantón seguiu o conxunto dos labores de preparación e edición da obra,
era o único dato que podía esgrimirse para sospeitar, por descoñecerse o seu
ulterior paradoiro, que se quedara cos orixinais, que non llos devolvera a
Castelao tras ese traballo de planificación, seguimento da impresión e
culminación da súa publicación.
Non se reparaba, fronte a esa sospeita, no
silencio de Castelao, quen nunca desvelou onde se conservaban esas obras ou, se
así se prefire, quen xamais revelou quen posuía eses materiais orixinais, un
dato que, de ser certa a apropiación indebida, non o ocultaría, pois é ben
coñecida a ruptura “traumática” dos lazos “case” fraternais que entre eles
existían a raíz da crise que se produce en 1935 no seo do Partido Galeguista e,sobre
todo, tras a Guerra Civil.
O tempo, que todo (ou case todo) o cura,
que adoita, así mesmo, servir para poñer as cousas no lugar que lles
corresponde, acabou sendo tamén o xuíz imparcial deste desencontro, devolvendo
a honra a quen se cuestionaba e explicando así mesmo, por outro lado, o
silencio, a ese respecto, de quen, en teoría, debía sentirse agraviado e mesmo
espoliado. Na primavera de 2016, no transcurso do proceso de preparación da
segunda das “macroexposicións” coas que o Museo de Pontevedra celebrou, por un
lado, a dedicación a Castelao , por parte da Real Academia Galega de Belas
Artes, do Día das Artes Galegas e
conmemorou, por outra parte, o centenario da súa chegada e afincamento na Cidade
do Lérez, que pasaría a converterse na “súa Cidade” ( o seu texto “Meu
Pontevedra”, escrito no exilio bonaerense, é unha das máis fermosas
declaracións de amor non só a unha cidade en particular, senón, mesmamente, con
carácter xeral ),foron localizados eses preciosos materiais nun domicilio
privado pontevedrés. Coubo a satisfacción de intuír a pista final que propiciou
ese achado, perseguido durante décadas dun xeito moi especial por quen, no
Museo de Pontevedra,sobre todo, tiña / tiñamos a responsabilidade de “
preservar e difundir” o seu legado, a Mª Ánxeles Tilve Jar, conservadora da
entidade e co-comisaria, xunto con Xosé Manuel Castaño García e baixo a miña
dirección, da exposición titulada Meu Pontevedra! Castelao 1916-1936.Por
decisión dos seus propietarios, estas obras quedaron en depósito no Museo de
Pontevedra tras a clausura da mostra. Poden contemplarse hoxe nunha das salas
que a el lle están dedicadas no seu Sexto edificio.
Isaac Díaz Pardo
faleceu o 5 de xaneiro de 2012. Non puido gozar, pois, da satisfacción pola localización
e a ulterior exposición pública dos orixinais do Álbum Nós. Estou seguro, sen embargo, de que no Alén dos bos e
xenerosos, xunto cos protagonistas, nunha listaxe agora, obvia e inescusablemente
tamén, aumentada, posta ó día, da
Santa Compaña inmorredoira da Alba de Gloria escrita, asinada no
exilio bonaerense o 25 de xullo de 1948 polo mesmo autor das estampas dese Álbum, Isaac Díaz Pardo festexou tamén ese
achado, esa recuperación para o desfrute colectivo e a reflexión, cun sorriso
nos seus beizos. Así respondía, sempre reaccionaba dese xeito tan espontáneo cando
a ocasión o merecía. Non me cabe a menor dúbida de que ese sería o caso da que me
ocupou neste texto, breve pero sentido, de homenaxe a súa inesquecible e,en
moitos aspectos tamén, irrepetible figura.
XOSÉ
CARLOS VALLE PÉREZ
Comentarios
Publicar un comentario